Heilige slang in Schlangenbad

Het was een lang gekoesterde wens van mijn medemonitoorders op de Veluwe en mij om in het buitenland op zoek te gaan naar slangen. In Nederland heb je natuurlijk maar drie soorten en twee daarvan zijn door onder andere de droge zomers sterk in aantal afgenomen. In het buitenland zijn veel en veel meer soorten slangen te vinden. Veruit de meeste Europese soorten leven in Zuidoost-Europa, maar ook dichterbij huis valt wat te halen.

Afgelopen woensdag kwam onze wens in vervulling, door voor een dag af te reizen naar Schlangenbad, in de buurt van Wiesbaden in Duitsland. Eigenlijk zouden we volgende week pas gaan, maar vanwege het voorspelde perfecte reptielenweer besloten we dinsdagmiddag om toch deze woensdag al te gaan. In de omgeving van Schlangenbad komt de esculaapslang voor, een soort die flink groter kan worden dan de grootste Nederlandse soort, de ringslang, en bovendien de enige echte klimslang is van Europa. Ze gaan met gemak tegen muurtjes op en kunnen hoog de boom in, om van daaruit in een hinderlaag te gaan liggen en vogels te vangen. Gelukkig voor ons zijn ze ook regelmatig op de grond te vinden, want om een slang met een uitstekende schutkleur tussen de takken hoog in een boom te vinden valt nog niet mee.

De esculaapslang is vooral bekend van het esculaapsymbool, dat veel door medische organisaties wordt gebruikt: een slang die zich om een staf wikkelt. Het symbool stamt al uit de Griekse mythologie, waar het symbool stond voor Asklepios, de Griekse god van de geneeskunde. In de Griekse en later Romeinse cultuur werden esculaapslangen gehouden in tempels. De heilige dieren stonden symbool voor gezondheid.

Via een lokale reptielenliefhebber kregen we tips mee om te zoeken. “Als je geluk hebt vind je er dan één of twee”. Dit weinig bemoedigende bericht hield ons natuurlijk niet tegen en we waren vastbesloten om te laten zien wat we waard zijn als slangenzoekers.

We vertrokken rond half vijf uit Wageningen voor de bijna vier uur lange rit. De reis ging erg voorspoedig en uiteindelijk waren we rond kwart voor negen op de eerste locatie, een heus ‘Schlangenpfad’, een route waar je goed slangen zou moeten kunnen zien. Dat deze omschrijving aardig klopte bleek eigenlijk al iets te snel. We stapten uit de auto, liepen naar het begin van de route en de eerste boomstam die we zagen werd omgekeerd. Er zat een esculaapslang onder, nog geen drie meter na het begin van het pad. De reis was niet voor niks. De slang was niet heel groot, maar van gemiddeld formaat, ongeveer even groot als de meeste ringslangen zijn.

Tegen het eind van de route vonden we een iets grotere esculaapslang, heerlijk zonnend aan de rand van het struweel. Twee andere zoekers die we tegenkwamen meldden nog niets gezien te hebben. We kwamen tot de conclusie dat deze mannen niet zo ervaren zoekers waren. De tweede slang hadden ze echt wel moeten zien. Het was nog nét niet te warm. Ook twee hazelwormen lieten zich zien langs de route.

Na deze eerste plek reden we naar een tweede locatie. We wisten niet zo goed wat we van deze plek konden verwachten, maar wederom leverde het eerste opgetilde voorwerp op de parkeerplaats al een esculaapslang en drie hazelwormen op. Op de rest van de route bleek dat boomstammen en dergelijke optillen de beste zoekmethode was. Het leverde nog een esculaapslang en een stuk of tien hazelwormen op. Vooral die hazelwormen waren opvallend. Na deze twee locaties was de score al vele malen hoger dan wat ik ooit op één dag in Nederland gezien had. Een vijfde esculaapslang bewoog niet meer. Deze had een klap van een auto gehad en lag dood naast de weg. Ondanks de klap was er geen enkele verwonding te zien en het dier was duidelijk nog maar net dood. Ik heb overwogen om hem mee te nemen om op sterk water te zetten, maar daar heb ik uiteindelijk vanaf gezien voor het geval dat we aan de grens gecontroleerd zouden worden.

Met al zo veel reptielen op de daglijst besloten we te proberen er een leuk amfibie bij te krijgen. De poging om vuursalamanders leverde helaas geen felgekleurde volwassen dieren op, maar wel een tiental larven die in de rustiger delen van de beek zaten. Toch leuk.

Onze slangenhonger was nog niet over. De vierde locatie was een lokale monitoringsroute. Ook hier vonden we twee esculaapslangen aan. Een jong dier met een mooi vlekkenpatroon en het grootste volwassen dier tot nu toe die ons ook wel even wilde laten zien wat de klimkunsten van deze bijzondere slangen zijn. Na een tijdje op een lage tak gechilled te hebben zocht hij het hogerop en klom verrassend snel tot een hoogte van een meter of zes te boom in, waarna hij via de takken naar een struik verderop verdween. Ook op deze plek vonden we weer een heel aantal hazelwormen.

Nog twee plekken te gaan. Op de eerste plek vonden we weliswaar geen esculaapslang, maar wel een nieuwe dagsoort: de gladde slang. En een paar hazelwormen natuurlijk. Ook vonden we hier onze eerste reptielen met poten van de dag: twee levendbarende hagedissen.

De laatste locatie was weer een Schlangenpfad. Het was laat op de dag en flink warm en zonnig, waardoor het begin helemaal niks opleverde. Verder naar achteren vonden we toch weer vier hazelwormen, dus helemaal hopeloos was het niet. Toen ik net rustig twee vlindertjes dacht te kunnen fotograferen hoorde ik van honderd meter verderop een noodkreet. En daar was onze klapper van de dag: een joekel van een esculaapslang. Nog niet helemaal de maximale lengte, maar met bijna anderhalve meter kwam het dier aardig in de buurt. In elk geval een stuk groter dan wat ik van een ringslang gewend ben. Blijkbaar lag het dier daar midden op het pad te zonnen en al van dertig meter afstand te zien. Een gelukstreffer dus, die zich ook nog eens geweldig liet zien en erg rustig gedroeg, zeker voor een esculaapslang. Om de show compleet te maken gleed hij ook nog even leuk door een boom heen. Een topwaarneming zo aan het eind van de dag!

Eén of twee esculaapslangen? Ik weet niet of we heel veel geluk hebben gehad of gewoon heel goed kunnen zoeken, maar de eindstand kwam op zeven stuks van klein tot groot. Ook het aantal hazelwormen was spectaculair. Weliswaar hebben we de dertig net niet gehaald, maar we kwamen behoorlijk in de buurt.

Daglijst reptielen en amfibieën

• 2 levendbarende hagedis – Bergeidechse – Zootoca vivipara
• 28 hazelworm – Westliche Blindschleiche – Anguis fragilis
• 1 gladde slang – Glattnatter – Coronella austriaca
• 7 esculaapslang – Äskulapnatter – Zamenis longissimus
• 1 ringslang – Ringelnatter – Natrix natrix/helvetica
• 1 gewone pad – Erdkröte – Bufo bufo
• 1 bruine kikker – Grasfrosch – Rana temporaria
• 11 vuursalamander (larve) – Feuersalamander – Salamandra salamandra

We sloten de dag af bij de pizzeria naast de laatste slangenroute. Een Italiaans gebouw, Italiaans eten, Italiaanse muziek, Italiaanse mensen en een buitenlands uitzicht. Onze exotische reptielendag helemaal compleet.