Stiekeme bijenorchis

Drie weken geleden was ik mee op een jeugdkamp van de NJN en JNM in samenwerking met de NVL, in de buurt van Tiel. Het doel was om een onderzoek naar de rivierrombout te doen, een plan dat in het water viel door het late voorjaar: de doelsoort vloog nog niet…

Met mijn excursie ging ik daarom niet naar de Waal in een wanhopige poging de eerste rombout te vinden, maar naar twee andere gebieden om te kijken wat daar voor insecten zouden zitten. Ook dat viel in soorten en aantallen nogal tegen en ‘uit ellende’ gaat deze blog daarom over een bijzondere plant die we per ongeluk vonden. Deze bijvangst was uiteindelijk misschien wel de mooiste waarneming van het libellenkamp. Bovendien is het een mooi vervolg over mijn column over de hoornaarvlinder van een week terug.

Net toen we het erover hadden in een tot dan toe tegenvallend gebied in de Betuwe viel alles op zijn plek. Mijn mede-excursieleider zei dat hij net een rare plant had gezien langs het pad en precies op dat moment zag ik hem staan: een gigantische bijenorchis. Meestal houdt het bij een ruime 30 centimeter wel op, maar deze was zeker een halve meter hoog. Een paar knoppen waren al open, de meeste nog dicht. We waren geen dag te vroeg, anders hadden we hem waarschijnlijk niet gezien.

Ook nu was hij nog niet echt opvallend. Ondanks de knalroze kleur van de bloemen valt de zeldzame orchidee bijna weg in de hoge en ruige begroeiing. De bijenorchis is een soort die lastig te vinden is, ondanks het vreemde uiterlijk. De soort is bezig aan een opmars: vroeger kwam de soort bijna alleen in Zuid-Limburg voor, maar tegenwoordig ook veel in het westen waar de soort ‘gewoon’ in wegbermen, slootkanten en op industrieterreinen groeit. Ook elders in het land komt de soort verspreid voor. Velden vol zal je echter niet snel zien. Dat bleek hier ook, deze ene plant was de enige die we in het gebied zagen. Volgens waarneming.nl was de soort overigens nog niet eerder in dat uurhok gezien en ook op verspreidingsatlas.nl is dit atlashok nog niet ingekleurd. Een mooie waarneming dus.

De bijenorchis dankt zijn naam aan de vreemde vorm van de bloem, die op een bij lijkt. Een aantal orchideeën met een insect in de naam wordt door die soort bestoven, maar dat is met de bijenorchis nauwelijks het geval. De plant bestuift vooral zichzelf, slechts af en toe gebeurt dit door langhoornbijen. Die zijn echter ook zeldzaam en komen bijna alleen in Zuid-Limburg en op Texel voor.

Net als de hoornaarvlinder waar ik een paar dagen geleden over schreef is de bijenorchis ook een redelijk opvallende soort die ik toch nog niet eerder zag. Dat komt ook wel door de verspreiding – ik kom niet vaak in het westen van het land – maar ook doordat de plant minder opvalt dan je verwacht van een knalroze bloem. Vaak slechts enkele exemplaren tussen de begroeiing. Het wordt me ook niet echt makkelijk gemaakt!