Surrealistische miniatuurwereld

Op school hebben we in de afgelopen periode allerlei stijlen uit de kunstgeschiedenis behandeld. Bij alle stijlperiodes hebben we ook zelf een kunstwerk gemaakt, van impressionisme tot kubisme en van abstractie tot surrealisme. Met name bij de laatste twee heb ik er een compleet eigen draai aan gegeven.

Ik heb vooral met schilder- en tekentechnieken gewerkt, maar voor mijn gevoel was de periode daarmee nog niet compleet. Juist voor mij als fotograaf vond ik het jammer dat we eigenlijk niet naar de fotografie hebben gekeken, maar vooral naar de stijlen die ontstonden als reactie op de fotografie. Sinds de allereerste foto in het begin van de negentiende eeuw was het ineens mogelijk om alle gebeurtenissen maximaal realistisch weer te geven, door het volledig objectief vast te leggen. In de schilderkunst werd het realisme hierdoor steeds meer overbodig, waardoor kunstenaars onder andere met impressionistische kunstwerken kwamen, vanuit het gevoel – zonder oog voor detail.

Wat wel eens vergeten wordt, is dat fotografie op zichzelf ook een kunst is. Iedereen met een camera kan een foto maken. Maar niet iedereen kan een mooie foto maken. Maar, wat is mooi? Juist, dat is een mening. Toch is het moeilijk om met een foto de gevoelige snaar van je publiek te raken. Als je dat lukt, dan ben je echt een kunstenaar.

Een camera heeft talloze opties om je foto’s op veel verschillende manieren te maken. Met de analoge camera was dat al zo, met de digitale al helemaal. Je kunt de belichtingstijd instellen, de scherptediepte die op de foto te zien is en je kunt met sommige lenzen ontzettend ver inzoomen om elk detail vast te leggen. Soms zelfs zoveel detail, dat je niet of nauwelijks meer kunt zien wat het geheel is. Daarnaast hebben digitale camera’s allerlei standen om de kleur van je foto aan de omstandigheden aan te passen, die je natuurlijk ook expres ‘verkeerd’ kunt gebruiken.

Een leuke instelling waar ik vandaag mee aan de slag ben geweest naar aanleiding van de surrealistische kunst, is de instelling waarmee je een foto dubbel kunt belichten. Eigenlijk komt het erop neer dat je meerdere foto’s over elkaar heen maakt, die vervolgens als één beeld worden opgeslagen. Het klinkt iets ‘nepper’ dan het is. Je kunt het inderdaad ook met photoshop doen, maar je zou het ook zonder photoshop of speciale instelling kunnen doen. Als je de sluiter heel lang open laat staan in een donkere kamer, een onderwerp heel kort belicht met een flitser, vervolgens het onderwerp vervangt door een andere en binnen dezelfde sluitertijd opnieuw belicht met een flitser, heb je eigenlijk ook twee foto’s in elkaar.

Het idee is heel bruikbaar voor een surrealistisch kunstwerk. In het surrealisme worden delen van de werkelijkheid gebruikt om een fantasierijk kunstwerk te maken. Dat is heel breed te interpreteren. In het oorspronkelijke surrealisme werd vaak vanuit dromen, angsten, waanideeën en fantasieën een kunstwerk gemaakt, maar in de loop van de tijd zijn er meer manieren om surrealistische kunst te maken ontstaan. Een collage is een bekend voorbeeld van surrealistische kunst: je maakt van bestaande, realistische onderdelen en nieuwe bij elkaar geraapte fantasiewereld.

Ook in de fotografie kan dat. Je kunt iets nog zo objectief vastleggen, er is altijd een manier om je creativiteit te uiten en een foto te maken waar iemand twee, drie misschien wel tien keer naar moet kijken om te zien wat het is. Of je zult er nooit achterkomen.

De eerste week dat dit bericht online staat, staan er geen bijschriften onder de foto’s. Je kunt ernaar kijken, je verbazen en niet snappen hoe het werkt. Na een week zet ik bij alle foto’s hoe ik ze gemaakt heb en wat erop staat. De tekening en eerste twee foto’s zijn overigens niet surrealistisch, maar ik vond ze toch mooi om te delen.