Ontwijk de band! Deel 1: de gladde slang

De vaste lezers van mijn blog kennen mij als een groot natuurliefhebber. En eigenlijk vind ik alles ervan mooi. Vooral mijn liefde voor de ‘enge’ reptielen gaat ver. Ik ben vele uren in het veld te vinden op zoek naar deze beestjes. Inmiddels niet meer om de soorten te zien, maar om er meer over te leren en bij te dragen aan onderzoek naar de verspreiding, aantallen en trends. Minder mensen kennen mij als een groot fietsliefhebber. En dan natuurlijk het liefst over de mooiste paadjes van de Veluwe. Een combinatie die niet altijd over rozen gaat, dat is meer dan eens gebleken.

In deze korte serie neem ik je mee de Veluwe op en vertel ik het verhaal van de gevaren op de weg. Het gevaar dat wij zelf vormen voor de natuur. In deel 1: de gladde slang.

Even terug naar eind september vorig jaar. Het was een prachtige zonnige zondag in de nazomer, lekker warm. Aan niets was te zien dat het binnenkort afgelopen zou zijn met het prachtige weer. Een perfecte dag voor een NJN-excursie op de Veluwe.

We gingen naar de Edese Heide, waar we eerst wat vogels keken en kort naar reptielen zochten. Maar hiervoor was het eigenlijk wat warm, waardoor we het vrij snel opgaven. Maar de reptielen gaven niet op. Terwijl we ons over een betonnen fietspad door het gebied verplaatsten, zag ik plotseling een jonge gladde slang van hooguit een paar weken oud het fietspad over glijden. Ik brulde mijn waarneming over het fietspad, waarop het beestje nog net door mijn voorligger ontweken kon worden. Intussen kroop het slangetje al van het fietspad af. Ik ging hem achterna, want het gevaar was nog niet geweken.

Naast het fietspad lag een breed mul zandpad, op rustige dagen gebruikt door voortuigen van defensie voor oefeningen. De jonge gladde slang woog hooguit een paar gram en was slechts zo’n vijftien centimeter lang. Ondanks dat dit slangetje het avontuur al was aangegaan, was het diertje nog niet erg mobiel en daardoor kwetsbaar. Hij had de grootst mogelijke moeite zich door het mulle zand te verplaatsen. Een uitgesleten voetstap was bijna al te veel om tegenop te klimmen. Met de zandkorrels mee rolde hij weer naar beneden.

Terwijl de slang door het zand ploeterde konden wij hem met onze groep intussen wel goed bekijken, iets wat ook niet vaak gebeurt zonder hem te vangen. En intussen blokkeerden wij het pad vakkundig zodat geen nietsvermoedende wandelaar de kans kreeg op het jonge dier te gaan staan.

Toch moest het moeilijkste gedeelte van het ‘gevecht’ nog komen. Het zandpad was door de zware voertuigen diep uitgesleten, waardoor het laatste stuk naar de hei voor de kleine gladde slang totaal onbegaanbaar was: een stuk van bijna een halve meter onder een hoek van zestig graden van mul zand. Voor een grote slang al een uitdaging, voor zo’n jong onmogelijk. Ik hoopte dat hij het nog op eigen kracht zou halen, maar toen hij een paar keer naar beneden gegleden was besloot ik hem met mijn vinger te ondersteunen zodat hij weg kon komen. Dat bleek echter nog niet voldoende om omhoog te klimmen. Daarom heb ik het slangetje opgepakt en in de relatieve beschutting van de hei vrijgelaten. Hij was er bijna…

Het is een veelvoorkomend probleem. Zelf zag ik het gelukkig nog niet vaak, maar er worden regelmatig dode (gladde) slangen op fietspaden gevonden. De paden lopen over de mooiste stukken heide en doorkruisen het leefgebied. Bovendien is een fietspad een lekker warm oppervlak, waardoor reptielen er graag op gaan liggen zonnen. En als er dan een fietser aankomt proberen ze wel te vluchten, maar voortbewegen op glad beton gaat niet zo makkelijk als je geen poten hebt. En daar gaat het vaak mis.

Maar ook gestruggle in mul zand is niet zonder gevaar. Weliswaar lopen er niet zo veel mensen op dat pad omdat het fietspad veel makkelijker loopt, maar tijdens het langdurige geslinger over het pad zijn de slangen ook een makkelijke prooi voor bijvoorbeeld buizerden. De slang in kwestie had nog ver over het pad moeten kruipen voor hij erin geslaagd was een veilig onderkomen te vinden.

Gelukkig gaat het ook vaak goed. Terreinbeheerders zijn zich vaak bewust van het gevaar en nemen maatregelen om het aantal slachtoffers te verminderen. Soms worden er schermen langs het fietspad geplaatst die naar tunneltjes leiden. Dat gebeurt op erg drukke fietsroutes met veel slachtoffers. Ook zijn er een aantal gebieden op de Veluwe en in Noord-Brabant waar met bordjes gewaarschuwd wordt voor slangen op het fietspad. Zo is de gebruiker zich bewust van de aanwezigheid van slangen en kan hij er tijdens op het fietsen op letten.

Dat is denk ik ook waar de meeste winst te behalen is: bewustwording. De meeste mensen wéten simpelweg niet dat fietswielen een verpletterende werking hebben. En zeker zo’n babyslangetje is ook moeilijk te zien. Daarom zou het goed zijn om bij fietspaden door slangengebied meer te waarschuwen. Het publiek blijft toch wel komen en wil genieten van een fietstochtje door de natuur. En terecht, dat doe ik ook. Ik wil de schuld van de verkeersslachtoffers ook niemand in de schoenen schuiven. Kijk ik tijdens het fietsen even naar een vogel, dan kan het mij ook overkomen. Maar op gebied van bewustwording en bescherming tegen het verkeer kan en moet het beter. Dan kan iedereen van de natuur blijven genieten. En de slangen ook.